Over Stijn Demaré. Sinds 2014 ben ik stafmedewerker bij TAU – franciscaanse spiritualiteit vandaag, een beweging die de spiritualiteit van Franciscus en Clara van Assisi probeert door te geven doorheen ontmoeting, verdieping en bezinning. TAU organiseert daartoe jaarlijks enkele pelgrimstochten en -reizen naar Assisi en omstreken. Een van de klassiekers is de staptocht van La Romita naar Assisi die in 1976 door de franciscanen voor het eerst werd verkend.

De pelgrimstocht. Te voet van La Romita di Cesi naar Assisi langs de Cammino di Francesco.

Veertig jaar geleden trokken enkele Vlaamse minderbroeders erop uit om letterlijk in de voetsporen van Franciscus van Assisi te treden. Ze stippelden een pelgrimsroute uit van zo’n 220 km langs pittoreske, franciscaanse kloosters en met als aankomst uiteraard Assisi zelf. Deze jarenlange traditie en ervaringen inspireren de organisatie TAU franciscaanse spiritualiteit vandaag nog altijd om jaarlijks voor pelgrims enkele Assisitochten te organiseren.

In de voetstappen van Franciscus van Assisi treden is letterlijk dubbelzinnig: pelgrimeren laat ons immers gaandeweg de prachtige streek rond Assisi verkennen, die door de historica Hélène Nolthenius ook wel treffend ‘Franciscanië’ wordt genoemd, omdat heel die regio de figuur van Franciscus uitademt. Naast de idyllische kloostertjes zoals Grecco, Fonte Colombo en Poggio Bustone met hun franciscaanse verhalen kunnen we onderweg ook met volle teugen genieten van de glooiende landschappen doorheen Lazio en Umbrië. Wandelen rondom de prachtige streek van Assisi doet begrijpen waarom Franciscus zich zo verbonden wist met Zuster, Moeder Aarde.

Stapvoets treden we ook op een andere manier in de voetsporen van Franciscus. Stappen brengt ons jachtige leven immers terug tot een zalige traagheid. Het menselijke tempo van het stappen is geen economische tijd die onderhevig is aan de ideologie time is money waar elke wegtikkende seconde van kapitaal belang is, maar een doorleefde intensiteit, bemiddeld door het ritme van elke stap die wordt gezet. Wandelen laat ons afdalen in het hier en nu: we zijn niet langer verstrooid of verveeld in een wereld waar we altijd achter alles aanhollen, maar we kunnen één en al onszelf zijn, eenvoudigweg. ‘Stapvoets’ is hier niet langer een indicatie van verkeersellende, maar wordt een levenswijze waarin onze zintuigen de ruimte en tijd krijgen om alle prikkels in zich op te nemen.

Eenvoud en soberheid was ook het levensmotto van Franciscus van Assisi. Alle ballast en bagage die we dag in dag uit ten einde toe met ons meeslepen en die ons bezwaart eens echt loslaten, tilt ons op uit de dagelijkse beslommeringen en opent een nieuwe realiteit waarin we ons verbonden mogen weten met de natuur, maar ook met elkaar en, als ‘t God belieft, met de Ander (mét hoofdletter). Stappen brengt verstilling, maar ook stilte en sober leven. Ook deze twee aspecten proberen we in de tocht te integreren.

Stiltemomenten zijn er al stappend of in bezinningsmomenten ’s avonds. Deze stiltemomenten versterken de ervaring van de oneindige rijkdom die in eenvoud en soberheid verscholen zit. Stilte versterkt de heilzame traagheid van het stappen, het creëert nieuwe groeiruimte waar we even rustig op adem mogen komen: de innerlijke stormen kunnen gaan liggen, ons lichaam dat soms snakt naar rust, kan zich ten volle aan de bron laven.

TAU organiseert tweejaarlijks een 220 km lange staptocht van La Romita naar Assisi waarbij we met de hele groep vaak in open lucht logeren. We slapen dus in een ‘duizendsterrenhotel’. Dit soort kamperen confronteert ons met de overvloedige luxe waarin we dagelijks leven, maar doet ons ook kennismaken met de rijkdom van eenvoud. Na een lange dag stappen is die warme maaltijd ’s avonds een echt feestmaal, het slaapmatje met slaapzak een hemelbed. Ook de eenvoud van het kamperen intensifieert onze zintuiglijke waarnemingen en laat ons met volle teugen genieten van zaken waar we anders aan voorbijgaan.

De traagheid van het stappen en de sobere levenswijze werpen ons op onszelf terug en confronteren ons met een enorme rijkdom die we al te vaak in ons dagelijks leven niet meer ervaren. Het leven toont ons vanuit zichzelf een wonderbare diepgang en intensiteit, eenvoudigweg.

Companions on the journey

Eenvoud en verbondenheid gaan hand in hand. In Franciscus’ spiritualiteit speelt de ontmoeting met de ander een cruciale rol: bezitten en bezetten wijken voor een ontwapenende, eenvoudige levenshouding. Eenvoud staat tegenover de maskers en luxe waarachter we ons al te gemakkelijk kunnen verbergen. Eenvoud doorprikt de cocon waarin we leven en laat ons naar de ander toe gaan om hulp te vragen, om te delen, om meer onszelf te worden.

Ons pelgrimeren is steeds een groepsgebeuren. Samen onderweg zijn voegt een extra dimensie toe aan de wandelingen. Een stukje levensweg delen, elkaar mogen ondersteunen wanneer het moeilijker gaat, samen kunnen uitrusten en stilvallen … Het zorgt voor mooie en authentieke ontmoetingen. Hoewel iedereen op zo’n tocht ook zichzelf tegenkomt, wordt deze confrontatie vaak omgevormd tot een gevoel van een zichzelf overstijgende verbondenheid en tot groeikans om meer jezelf te kunnen en mogen zijn.

In de vreugde van het samenzijn speelt ook muziek een belangrijke rol. Een zangbundel behoort tot de standaarduitrusting van een franciscaanse pelgrim. Vaak vertrekken we ‘s ochtends met een staplied waarin de cadans ons als vanzelf op weg zendt. Overdag klinkt er al eens een Taizé-melodie voor het eten, ’s avonds smelten stemmen samen in een gezellige ‘zangstonde’, jammer genoeg niet bij een kampvuur wegens brandgevaar in het droge Umbrië. Door samen te zingen vormt zich een bijzonder gemeenschapsgevoel. Wie zingt laat zich opnemen in de harmonie van verbondenheid. De vreugde samen onderweg te zijn, zingen we onderweg treffend uit in het lied Companions on the journey:

We are companions on the journey Breaking bread and sharing life And in the love we bear Is the hope we share.

Brood breken doen we op vele, verschillende manieren op tocht: samen picknicken onderweg en het rantsoen verdelen onder elkaar, genieten van de gastvrije maaltijd die de keukenploeg elke dag opnieuw tevoorschijn tovert, maar ook het brood breken in een viering waarin we vieren hoe doorheen gebrokenheid nieuw leven groeien mag. Als de graankorrel …

Intreden in het kwetsbare hier en nu

Pelgrimeren betekent ook geconfronteerd worden met de eigen fysieke grenzen. Het zit soms in een klein hoekje: een scherpe helling, een slapeloze nacht, brandende zon, saaie asfaltwegen … Daardoor beseffen we dat we kwetsbaar en broos zijn. Ons levensverhaal is niet altijd een heldenepos en dat wordt ook onderweg duidelijk. Omgaan met onze eigen kwetsbaarheid is levenslang leren, ook op tocht. Het groepsgebeuren kan ons tonen hoe anderen een zegen voor ons kunnen zijn, wanneer we hen toelaten ons te helpen als het moeilijk gaat. En het is een cadeau wanneer wij anderen mogen helpen en ondersteunen.

Dragen en gedragen worden in broosheid: het is een centraal thema in de geschriften van Franciscus van Assisi. Van bij het begin beklemtoont hij het zorg dragen voor elkaar, maar paradoxaal genoeg spaarde hij zichzelf niet. Door het extreme vasten heeft Franciscus zijn lichaam den duvel aangedaan en aan den lijve ondervonden hoe broos een menselijk lichaam is hij sprak lange tijd smalend over zijn ‘Broeder Ezel’. Er is een mooie anekdote die illustreert hoe Franciscus pas op het einde van zijn leven vrede heeft genomen met de broosheid van zijn lichaam: als een van de ferventst ascetische heiligen sterft hij met een amandelkoekje, een frangipaneke in zijn mond …

Die verhalen en anekdotes, ook van Clara van Assisi Franciscus’ eerste vrouwelijke volgelinge zetten ons verder op weg. De vele franciscaanse plaatsen die we op de tocht aandoen vertellen ons telkens een ander verhaal. Aandacht voor de historisch correcte Franciscus van Assisi is daarbij ook belangrijk. De historische plaatsen zorgen ervoor dat de verhalen niet zweven, maar een concrete context en plaats krijgen. We krijgen hierbij een inkijk op wie Franciscus werkelijk was: niet alleen die grote heilige, maar ook een mens die met zijn eigen broosheid heeft geworsteld. Als we passeren langs de Eremo delle Carceri en daar de grotten en spelonken bezoeken waar Franciscus en zijn broeders sliepen, vertellen we ook over de donkere periode op het einde van Franciscus’ leven. Zijn verhaal kan ons inspireren in het hier en het nu: hoe wij eenvoudig en kwetsbaar kunnen leven, hoe wij verbonden kunnen zijn met de natuur, elkaar en met de Ander.

Extra informatie

Wil je meer weten over deze pelgrimstocht, klik dan op deze link.